Door Jan van Tussenbroek PA1JT gepensioneerd elektrotechnicus gespecialiseerd in hoog- en laagpanningdistributienetwerken en backup netwerken. Specialische opleidingen gevolgd bij KEMA en NUON.
Stroomvoorziening Noodzender ZRK 1953
Het is dit jaar 72 jaar geleden dat de watersnoodramp zich voltrok, ieder jaar wordt dit herdacht ook door de radioamateurs d.m.v. AM en CW uitzendingen vanuit het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk.
De AM uitzendingen worden uitgevoerd met een replica van de noodzender ( Flessenzender ) gebouwd door Peter Hossfeld in de radiowerkplaats van de radiozaak Weltevreden aan de Appelmarkt 8 in Zierikzee.
klik op de plaatjes om te vergroten
De noodzender werkte op een frequentie 3700 kHz in de 80 meterband waarmee honderden contacten zijn gemaakt.
Het bijzondere van deze noodzender was dat deze met onderdelen uit de radiozaak in een korte tijd was samengesteld en in 4 uur gebouwd.
De benodigde voedingsspanning zoals de anodespanning en gloeispanning voor de gebruikte EL3 en 807 buis werden uit een audioversterker gehaald welke als modulator voor de noodzender fungeerde. De benodige negatieve roosterspanning voor de 807 buis kwam uit een Witte Kat anode batterijblok.
De modulatorversterker maar ook bijvoorbeeld de Philips ontvangstradio, soldeerbout en verlichting in de radiowerkplaats moest wel uit het nog werkende stroomnet komen wat nog intakt was. Er is veel geschreven over de noodzender en de contacten die daarmee gemaakt zijn maar weinig tot niets over de benodigde stroomvoorziening.
De stroomvoorziening in de werkplaats moet intakt gebleven zijn. Dit had te maken met de delen van de laagspanning distributieinstallatie die niet waren uitgevallen door de overstroming in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 en een nog hogere waterstand in de middag van 1 februari 1953. Zover bekend heeft het water in en rond Zierikzee een maximale hoogte bereikt van ongeveer 2,50 meter boven NAP.
Deze informatie komt van diverse berichten van personen die melding maakten van de waterhoogten in hun woningen op diverse plaatsen in Zierikzee. In de lage delen van Zierikzee was het water tot wel 2 meter vanaf het grondniveau gestegen.
De Appelmarkt waar de radiozaak zich bevond heeft volgens de NAP hoogtekaart een grondhoogte van + 4.40 meter NAP, het is aannemelijk dat deze omgeving droog is gebleven. Dit was ook zo op het Havenplein waar veel droppingen zijn uitgevoerd.
Maar waar kwam de elektriciteit van Zierikzee vandaan?
In oude kranten artikelen en PZEM informatie blijkt dat vòòr 1951 de elektriciteit getransporteerd werd vanuit Nieuw Vossenmeer, Brabant met een 10kV kabel en dat in 1951 er een verbinding is gerealiseerd vanuit het 50/10kV schakelstation, Goes d.m.v. twee 10kV kabels via Noord Beveland en door de Oosterschelde op 800 meter vanuit het Havenkanaal naar een schakelstation, hoger gelegen in Zierikzee zijn gebracht. Deze verbinding is medio 1951 in gebruik gesteld. De capaciteit werd hiermee vergroot en ook de redundantie omdat Zierikzee van spanning kon worden voorzien vanuit de centrale van Vlissingen en de Amercentrale van Geertruidenberg met een 50kV koppelnet.
In Zierikzee was een Laagspannings distributienet opgebouwd, waarop ook de Radiozaak Weltevreden aan de Appelmarkt 8 was aangesloten. Mogelijk een enkel-fase 220 Vac aansluiting van 25 Ampere aangesloten op de distributiekabel van het schakelstation Havenplein naar het schakelstation in de Peterseliestraat.
De hoger gelegen installatiedelen van dit distributienet, moeten voor een gedeelte in takt zijn gebleven, tijdens de overstroming van Zierikzee. Vooral in de lager gelegen delen was er veel stroomuitval door het stijgende zeewater, die kortsluitingen veroorzaakten, waardoor beveiligingen de stroomcircuits afschakelden. Deze stroomuitval is ook terug te lezen in allerlei artikelen over de belevenissen van de bewoners van Zierikzee.
Wat betreft de uitzendingen van de noodzender ZRK, heeft Peter Hossfeld of anderen geen meldingen gemaakt van de aan of afwezigheid van de netspanning, Dus is het aannemelijk dat deze aanwezig is gebleven gedurende de uitzendingen. Ook de grondhoogte van de Radiozaak aan de Appelmarkt geeft aanleiding tot deze conclusie.
Wat de communicatie betreft was het telefoonnetwerk uitgevallen en was Schouwen-Duiveland geisoleerd geraakt van de buitenwereld.
Verder was de Radiozaak nog geen 100 meter verwijderd van het Havenplein, waar de droppingen hebben plaats gevonden. Uit de Zeeuwse archieven blijkt dat Radio Weltevreden later is verhuisd naar de Korte Janstraat wat eigenlijk een zijstraat is van de Appelmarkt.
Verder is als bijzonderheid te vermelden over de stroomvoorziening van Sint Maartensdijk op het eiland Tholen, dat deze plaats een gelijkstroomcentrale heeft gehad, die omwille van tegenvallende verdiensten ergens in 1949 is ontmanteld. Deze centrale had geen verbinding met Zierikzee volgens de informatie. Wel had Zierikzee een eigen gasfabriek, er is een bericht wat vermeld dat het gas uit deze fabriek gebruikt werd voor de straatverlichting, die gedeeltelijk nog bestond uit gaslampen. Deze gasfabriek is tijdens de watersnoodramp uitgevallen.